KAYIP- KAÇAK DAVA REHBERİ
- Yargıtay 3'üncü Hukuk Dairesi, elektrik faturalarına yansıtılan iletim, dağıtım, perakende satış hizmeti ve sayaç okuma bedellerinin alınamayacağına hükmetti
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 21/05/2014 tarih, 2013/7-2454 Esas, 2014/679 Karar sayılı kararı sonrası yaygınlık kazanmıştır.
Bu Genel kurul kararına uyan Yargıtay 3. dairesi de artık kayıp kaçak davası olarak bilinen abonelerden fatura ile yapılan açık ya da gizli haksız tahsilatın istirdadı (geri alınması) davalarının kabul edilmesi gerektiğini bildiren kararlar vermek suretiyle bu tür davalardaki verilen kararlara bir istikrar kazandırmıştır.
Yargıtay üçüncü Hukuk Dairesinin Hukuk Genel Kurulu kararına uyan örnek kararı özetle şöyledir:
YARGITAY Hukuk Genel Kurulunun 21/05/2014 gün, 2013/7-2454 Esas, 2014/679 Karar sayılı kararında; elektrik enerjisinin nakli esnasında meydana gelen kayıpla kaçak kullanılan elektrik bedellerinin abonelerden tahsili yoluna gitmenin, hukuk devleti ve adalet düşünceleriyle bağdaşmayacağı; öte yandan, nihai tüketici olan abonenin; kayıp-kaçak bedeli gibi dağıtım şirketi tarafından faturalara yansıtılan; dağıtım bedeli, perakende satış hizmeti bedeli ve iletim bedelinin hangi miktarda olduğunu apaçık denetleyebilmesi ve hangi hizmetin karşılığında ne bedel ödediğini bilmesi, eş söyleyişle şeffaf bir hukuk devletinin vazgeçilmez unsurları olduğu, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca kanunun verdiği genel ve soyut yetkiye dayanarak çıkarılan yönetmelik, kurul kararları ve tebliğlerinin de, Elektrik Piyasası Kanununun temel amaçları ve ilkelerinden olan, şeffaflık ve düşük maliyetli enerji temini unsurlarını taşıdığının kabulünün mümkün olmadığı,gerekçeleriyle; elektrik enerjisini kaçak kullanmayan abonelerden kayıp-kaçak bedeli alınamayacağı, diğer bir ifadeyle kayıp-kaçak bedelinin faturalara yansıtılamayacağına KARAR VERİLMİŞTİR.
Dairemizce de, anılan Genel Kurul kararındaki ilkeler benimsenerek, kayıp-kaçak bedeli yanında, sayaç okuma, perakende satış hizmeti, iletim sistemi kullanım ve dağıtım
bedellerinin de dağıtım şirketleri tarafından elektrik abonelerinden alınamayacağına KARAR VERMİŞTİR.( 3.Hukuk Dairesi Dairesi'nin 20/10/2014 tarih, 2014/7090 Esas, 2014/13588 Karar, 03/11/2014 tarih, 2014/7083 Esas, 2014/14256 Karar sayılı kararları ) Elektrik dağıtım şirketlerinin EPDK kurul kararları ve tebliğleri çerçevesinde, elektrik kullanan abonelerin faturalarına yansıtarak aldıkları, kayıp-kaçak, perakende satış hizmeti, iletim sistemi kullanım ve dağıtım bedellerinin elektrik enerjisi kullananlara (sanayi, ticarî ve mesken abonelerine) aktif tüketim bedeli dışında ek bir mâli yük ve KÜLFET GETİRMEKTEDİR.
Öte yandan, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun 21/03/2003 tarih 122 sayılı ve 29/12/2005 tarih 622 kurul kararlarına göre; kaçak elektrik enerjisi kullananlara, (kaçak bedeli tahakkukunun) dahil olduğu abone grubu üzerinden aktif enerji bedelinin (1,5) katı olarak, tekerrürü hâlinde ise (2) katı göz önüne alınarak hesaplanacağı hüküm ALTINA ALINMIŞTIR. EPDK'nun bu kararından da anlaşıldığı üzere kaçak kullanımlarda kaçak tahakkuku normal kullanım bedelinin (1,5) katı, kaçak kullanımın tekrarı hâlinde ise (2) katı OLARAK HESAPLANMAKTADIR. Elektriği kaçak kullananlar kurul kararı gereğince, kaçak bedelini cezalı bedel üzerinden ödemektedirler. O halde, kaçak bedelinin ayrıca, kaçak elektrik kullanmayan abonelerden de tahsili sonucunu doğuracak şekilde tahakkuk yapılması;hak,nesafet ve genel hukuk ilkeleriyle bağdaşmaz.
Hâl böyle olunca, mahkemece; yukarıda açıklanan ilke ve esaslar gözetilerek, kayıp-kaçak bedeli, perakende satış hizmeti bedeli, sayaç okuma bedeli ve iletim bedelinin tahsil edilemeyeceği kabul edilip, kayıp-kaçak, perakende satış hizmeti bedeli, sayaç okuma bedeli ve iletim bedeli dahil edilmeden yapılacak hesaplama ile, YARGITAY denetimine açık ve bilimsel verilere uygun şekilde, önceki bilirkişiler dışında oluşturulacak başka bir bilirkişi heyetinden alınacak rapor doğrultusunda karar verilmesi gerekirken, aksi gerekçelerle yazılı şekilde hüküm kurulması DOĞRU GÖRÜLMEMİŞTİR.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan esaslar göz önünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi
isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulüyle hükmün HUMK.nun 428 inci maddesi gereğince BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 26.11.2015 tarihinde OYBİRLİĞİYLE KARAR VERİLDİ."
HANGİ KALEMLERİN İADESİ GEREKİR?
Kayıp kaçak davaları sadece bu adla haksız tahsil edilen kalemi kapsamaz .
Yargıtay Hukuk Genel kurulunun ve Yargıtay 3.Hukuk Dairesinin dün aktardığımız içtihatlarına göre kayıp-kaçak, dağıtım,iletim , sayaç okuma bedeli, perakende satış hizmeti bedeli ve iletim bedelinin elektrik abonelerinden tahsil edilemeyeceği kabul edilmiştir.
O halde ;
1-kayıp kaçak bedeli
2- Dağıtım bedeli
3-İletim Bedeli
4-Sayaç okuma bedeli
5-Perakende Satış Hizmet bedeli (PSHB) tahsil edilemeyecektir.
Bu tahsili yasa dışı,haksız kabul edilen kalemler toplamı üzerinden ayrıca TRT payı,Belediye Tüketim vergisi ve KDV tahsilatı da yasa dışı olup, bunlarında ayrıca tüketiciye iadesi gerekmektedir.
Kayıp kaçak bedeli adı ile faturalara yansıyan miktarı tüketicin bilmesine imkan olmayıp 2001 yılından bu yana kayıp kaçak bedeli aktif enerji bedeli içinde yansıtılmakta iken 01.01.2011 tarihinden itibaren bilgi edinme hakkı kanunu gereğince EPDK kararı uyarınca tüm kesinti ve ilave maliyet kalemleri ayrı ayrı gösterilmeye başlanmış,ancak son faturalarda kayıp kaçak bedeli yine gizlenerek iletim ya da dağıtım veya aktif enerji bedeli içine gizlenerek yasa dışı tahsilat devam etmektedir.
KİMLER DAVA AÇABİLİR ?
Yargıtay 3.Hukuk Dairesi, Hukuk Genel Kurulu kararından sonra kayıp kaçak bedelinin tüm abonelerden tahsil edilemeyeceğine karar vermiş olduğundan (mesken,ticarethane,sanayi,tarımsal sulama ,işyeri,resmi daire, vs) herkes haksız tahsilatın geri verilmesi için dava açabilecektir.
MESKEN ABONESİ NEREDE DAVA AÇAR?
Mesken elektrik abonesi olanlar haksız tahsilatın iadesi için Tüketici Hakem Heyetine ve itiraz halinde Tüketici Mahkemesine başvurmak zorundadır.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 09.04.2015,2014/13126,2015/5914 sayılı kararına göre "mesken elektrik abonesinden kayıp-kaçak,dağıtım,iletim,sayaç okuma ve perakende satış hizmeti bedeli tahsil edilemez"
ŞİRKETLER KAYIP KAÇAK İADE DAVASINI HANGİ MAHKEMEDE AÇAR?
Ticaret şirketlerinden tahsil edilen kayıp kaçak bedelinin istirdadı davasında görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesidir.( 3.HD.28.04.2015,2014/20495,2015/7217 )
Ayrıca bu tür davalarda görevli yargı yeri Adli Yargıdır.
GERİYE DOĞRU ON YILLIK ALACAK
Her türlü elektrik abonelerinden yıllar boyu alınmaması gerekirken haksız ve kanuna aykırı alınan bir kısım kalemlerin (kayıp kaçak, iletim, dağıtım, perakende satış hizmeti ve sayaç okuma bedelleri ile bunlar üzerinden alınan KDV,TRT payı ve benzeri vergilerin) aboneler tarafından geriye dönük olarak 10 yıllık geri alınması için (istirdat) dava açma hakları olduğu Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından tescillendi.
Hukuk Genel kurulu ve ilgili Yargıtay Üçüncü Dairesi kararları ile açıklık kazanan uygulamalar ile yerel mahkemeler (istirdat) geri alma davalarına bakarken ;davacı şirket ya da şahsın Dağıtım şirketlerinden abone dosyası ve tahakkuk eden fatura ve ödeme belgelerini isteyerek dosyayı uzman elektrik bilirkişisine ya da bilirkişilerine göndererek 2001 yılından 2011 yılına kadar aktif enerji bedeli içinde gözüken-gizlenen kayıp kaçak oranını ortaya çıkartarak diğer alınmaması gereken kalemleri de (iletim, dağıtım, perakende satış hizmeti ve sayaç okuma bedelleri ile bunlar üzerinden alınan KDV,TRT payı ve benzeri vergileri ) hesap ettirerek haksız tahsil edilen meblağın aboneye iadesine karar vermektedir.
KAYIP KAÇAK DAVASINDA FAİZ ORANI VE BAŞLANGICI NEDİR?
Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin kayıp kaçak davalarında faize ilişkin uygulaması genel olarak şu şekildedir:
"Davacı mesken abonesi ya da resmi kurum abonesi ise yasal faiz istenebilir.
Davacı TTK'nu anlamında tacir ise ve talep etmiş ise avans faizine hükmedilir.Tacir yasal faiz talep etmiş ise talep aşılamayacağından yasal faize hükmedilmesi gerekir." ( Elektrikte kayıp Bedeli Davaları -Yusuf Memiş Seçkin kitabevi-2. baskı ,sayfa:559 )
Kayıp Kaçak bedelinin istirdadı davasında davalı usulüne uygun şekilde temerrüde düşürülmemişse; faize dava veya takip tarihinden itibaren hükmedilir.
Özelleştirilen elektrik dağıtım şirketleri yargı harcından muaf değildir.
Davanın kısmen kabul kısmen reddi halinde reddedilen kısım üzerinden davalı yararına vekalet ücreti hüküm altına alınır.
(3.HD,.29.01.2015,2014/8906,2015/1655)
KAYIP KAÇAK DAVALARINDA HUSUMET
" Yargıtay kararına göre EPDK Kurulu karırına dayanılarak faturalara yansıtılan kayıp-kaçak bedelinin istirdadı davasında husumet abonelik sözleşmesi yapılan elektrik dağıtım şirketine yöneltilir."
( 3.HD 09.06.2014,2014/1908-291479167
Yine " EPDK Kurulu karırını uygulamakla yükümlü olan ve kayıp-kaçak bedelini tahsil eden ...EDAŞ aleyhine kayıp-kaçak bedelinin istirdadı davası açılabilir.